Beynin hareket ilgili özelleşmiş merkezlerindeki kimi hücrelerde oluşan hasarlar yahut bu denetimin gerçekleşmesinde vazife alan nörotransmitter isimli iletiyi sağlayan unsurların yetersiz üretimi sonucunda bireyler hareket kabiliyeti ile denetimini yitirebiliyor. Bu hasarların yol açtığı nörolojik hastalıkların tedavisinde başvurulan cerrahi sistemlerden ‘beyin pili’, sağladığı kıymetli avantajlarla günümüzde ön plana çıkıyor. Halk ortasında ‘beyin pili’ olarak isimlendirilen ‘derin beyin stimülasyonu’ nörolojik sistemde ortaya çıkan birtakım hastalıkların tedavisinde kullanılan bir formül. Acıbadem International Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sabri Aydın, ülkemizde kullanımı giderek yaygınlaşan beyin pilinin günümüzde ilaç tedavisine dirençli olan yahut ilacın yan tesiri nedeniyle ilaç kullanamayan, başta Parkinson hastaları olmak üzere pek çok hastalıkta muvaffakiyetle uygulandığına dikkat çekerek, “Bu yöntemle Parkinson hastalığının yanı sıra ellerde, ayaklarda, başta veya seste titremeyle seyredebilen esansiyel tremor (titreme hastalığı) ve istemsiz kasılma hareketleriyle seyredebilen distoni hastalığında oldukça yüz güldüren sonuçlar alınıyor. Beyin pili semptomların birçoğunu düzelttiği için hastaların günlük işlerini yardıma ihtiyaç duymadan yapabilmelerine imkan sağlıyor. Böylelikle hastaların günlük yaşam konforu belirgin şekilde yükseliyor” diyor.
SORU: Beyin pilinin tesir düzeneği nedir?
CEVAP: Beyin pili ameliyatında, beynin orta kısmında yer alan ‘beyin çekirdeklerine’ ince kablolar yerleştiriliyor, akabinde bu sistem göğüs ya da karın bölgesine konulan bir pil aracılığıyla daima elektrik uyarısı veriliyor. Böylelikle hastalık nedeniyle hasar görmüş olan hudut hücreleri yine tertibe giriyor ve hastalığın yol açtığı belirtiler kayboluyor.
SORU: Hangi hastalıklarda tesirli oluyor?
CEVAP: Parkinson hastaları bu metotla titreme, yürüyememe ve konuşamama üzere meselelerden kurtulabiliyor ve olağan bir hayat sürebiliyorlar. Beyin pili parkinson hastalığının ana semptomları olan titremede yüzde 80, hareketsizlik ile kasılmada yüzde 70 ve yürümede yüzde 50 oranında uygunluk sağlıyor. Beyin pili usulüyle distoni olarak isimlendirilen ve beyin tarafından iletilen sinyalin yanlış gönderilmesi nedeniyle istemsiz gelişen kas spazmlarında da yaklaşık yüzde 60-70 uygunluk hali bekleniyor. Prof. Dr. Sabri Aydın, “Distonide esas amaç, kendi ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayarak hastayı bağımsız hale getirebilmek ve günlük yaşantısını bozan istemsiz hareket ile kasılmaları azaltıp, hayat ergonomisini düzeltmektir” diyor. Bu formülle Tourette Sendromu’nda motor tiklerde yüzde 70 azalma bekleniyor. Verbal tiklerde bu azalma yüzde 30’larda oluyor. Esansiyel tremorda (ailesel geçişli- hareket ile aktive olan) ise ameliyat sonrası muvaffakiyet yüzde 80 üzere epeyce yüksek bir oranda görülüyor. Prof. Dr. Sabri Aydın, Multipl Skleroz’a bağlı titremelerde bu oranın daha düşük olduğunu vurgulayarak, “Tedavilere dirençli ağrı sendromlarında ise yüzde 50 civarında başarı bekleniyor” bilgisini veriyor.
SORU: Ameliyat öncesinde yapılan hazırlıklar neler?
CEVAP: Ameliyat için hasta bir gün öncesinden hastaneye yatırılıyor. Gerekli kan tetkikleri ve konsültasyonların yanı sıra özel bir beyin MR’ı çekiliyor.
SORU: Beyin pili ameliyatı nasıl uygulanıyor?
CEVAP: Sonraki sabah iki kademeli olan ameliyatın birinci evresi başlıyor. Lokal anestezi yahut seçilmiş hastalarda genel anestezi altında, streotaktik çerçeve denilen başlık, hastanın baş kemiğine tutturuluyor. Akabinde hastanın beyin tomografisi çekilip, imgeler evvelki gün çekilen MR ile üst üste bindiriliyor. Bu halde maksat çekirdek haritalandırılıyor ve koordinatlar alınıyor. Daha sonra, hastanın başının ön-üst kısmına sağlı sollu 2 delik açılıyor. Bu sırada hasta rastgele bir acı hissetmiyor. Daha evvel belirlenen streotaktik kıymetler çerçeveye giriliyor ve kıldan daha ince, özel sensörlü elektrodlar ile çekirdek, milimetrenin onda biri aralıklarla taranıyor. Prof. Dr. Sabri Aydın, bu süreçle en yeterli hücre elektriksel aktivitesinin olduğu yerin belirlendiğini belirterek, şöyle devam ediyor: “Bir öbür deyişle, mikrolek elektrod kayıt sistemi ile çekirdeğin haritası çıkarılıyor ve belirlenen bölgeye elektrik veriliyor. Akabinde hastanın var olan semptomlarındaki düzelme ile yan tesirler gözleniyor. Karşılığın en yeterli olduğu yere kalıcı elektrod takılıyor ve sabitleniyor. Bu süreç her iki tarafa da yapılıyor. Ameliyat bölgesi kapatılıp, başlık çıkarılıyor ve hasta genel anesteziyle uyutularak ikinci evreye geçiliyor. Birinci ameliyatta takılan kalıcı elektrodlar kulak ardında bir uzatma kablosuyla birleştiriliyor ve köprücük kemiğinin altına yapılan bir cebe konulan pile bağlanıyor. Sistemin elektriksel olarak çalıştığı denetim edilip ameliyata son veriliyor.
SORU: Hasta ameliyat sonrasında ne vakit taburcu oluyor?
CEVAP: Ağrılı bir ameliyat olmadığı için hastalar birkaç saat içinde mobilize olabiliyorlar. Ameliyatın ardından2. günün sonunda taburcu ediliyorlar. Pil bir hafta sonra açılırken, pilin ayarı ise yaklaşık bir ayda oturuyor.
SORU: Riskli bir usul mi?
CEVAP: Güzel seçilmiş, hastalığın uzman tabibi tarafından refere edilen ve psikometrik testlerinde sorun olmayan hastalarda epeyce başarılı sonuçlar alınıyor. Enfeksiyon ve kanama üzere riskler, öteki beyin ameliyatlarına nazaran epey düşük seviyede seyrediyor.
SORU: Beyin pilinin ömrü nedir?
CEVAP: Beyin pili, şarj edilen ve edilmeyen olmak üzere iki kümeye ayrılıyor. Şarj edilebilir olanları 5 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığında, sarj edilemeyenler ise 7 cm uzunluğunda ve 1 cm kalınlığında oluyor. Şarj edilemeyen pilin ömrü, hastalığa ve kullanılan voltaja nazaran 3-5 yıl ortasında değişiklik gösteriyor. Ameliyat sonrasında pil değişimi gerektiğinde günü birlik bir ameliyatla değiştiriliyor. Şarj edilebilen pillerin ömrü de 25 sene oluyor. Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sabri Aydın, beyin pilinin kullanımına nazaran haftada 2–3 sefer şarj edilmesi gerektiğini belirterek, “Şarj sisteminin kullanımı kolaydır. Takılan bir kemer içerisine yerleştiriliyor ve manyetik olarak sarj oluyor. Hasta elektriğe bağlı olmuyor ve aynı anda günlük işlerini de yapabiliyor” diye konuşuyor.
SORU: Beyin pili ameliyatının sağladığı avantajlar neler?
CEVAP: Beyin pili, hastaya sağladığı kıymetli yararlar nedeniyle gün geçtikçe daha yaygın kullanılan bir prosedür oldu. Prof. Dr. Sabri Aydın, beyin plinin sağladığı avantajları şöyle sıralıyor: “Yöntem beyin ile öbür dokulara ziyan vermiyor ve kalıcı hasar bırakmıyor. Sistem istenildiği vakit tümüyle kapatılabiliyor. Muhtaçlık halinde, ayarlar, uzaktan kumandayla yine düzenleniyor. Hastalık ilerlese dahi, bu kumanda aracılığıyla verilen akımın kıymetleri değiştirilerek hastalığın yeni semptomlarıyla çaba edilebiliyor. Şarjlı pillerin ömrü 15-20 yıla kadar uzayabilirken, şarjsız pillerde de ömrün tükenmesi halinde çok küçük bir kesi ve lokal anestezi ile pil kolay kolay değiştirilebiliyor”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
